Visitaal-pictogrammen worden gemaakt voor en door mensen uit de praktijk. In dit interview laten we communicatiedeskundige Daniëlle van Damme aan het woord. Zij coördineert de Werkgroep Pictogrammen en is op veel niveaus betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe producten en pictogrammen.
‘Krulspelden en dekbedden zijn het moeilijkste’
‘In de Werkgroep Pictogrammen zitten allemaal mensen die met verstandelijk gehandicapten werken, een vrijwilliger, een aantal logopedisten, maar bijvoorbeeld ook een groepsleider. Er zit iemand bij die op een kinderdagverblijf met heel jonge kinderen werkt maar er zijn er ook die met volwassenen werken. Omdat we eerst samen de visie en stijlkenmerken van Visitaal-pictogrammen hebben vastgesteld zitten we meestal wel op één lijn. Natuurlijk zegt er wel eens iemand ‘het lijntje moet wat dunner of dikker’ maar daar kan je goed over discussiëren. We hebben eigenlijk niet zo vaak verschil van mening over de manier waarop een begrip weergegeven moet worden.’
‘Eerst dacht ik dat de abstracte begrippen in de emotie-sfeer het moeilijkst zouden zijn, een begrip als ‘stout’ bijvoorbeeld. Maar het zijn eerder voorwerpen die heel wisselend zijn in hun kenmerken, zoals ‘dekbedovertrek’ of ‘krulspelden’. Natuurlijk zijn er ook begrippen waar je niet uitkomt; ‘karnemelk’ bijvoorbeeld. Wat ik zelf bij ‘karnemelk’ doe is het pictogram voor ‘melk’ nemen en het pak roodkleuren, ik denk dat dat het meest duidelijk is. Ik kan me voorstellen dat er nog wel meer begrippen zijn waar we niet meteen uitkomen.’
‘Mensen maken ook zelf pictogrammen en dat willen we ook niet tegenhouden. Soms vragen we zelfs of we zo’n pictogram op mogen nemen zodat we niet opnieuw een pictogram hoeven te bedenken. Daarom willen we graag dat men zich zoveel veel mogelijk aan onze stijlkenmerken houdt. Als verschillende instellingen hun eigen pictogram hebben voor hetzelfde begrip dan krijg je weer allemaal individuele systemen terwijl we juist één universeel systeem willen hebben.’
In haar dagelijks werk als communicatie-deskundige voor de Afdeling Ambulante Zorg Weerklank heeft Daniëlle veel ervaring met de mogelijkheden en vragen van Visitaal-gebruikers: ‘Als communicatie-deskundige lever ik ondersteuning op maat. Onze doelgroep is heel breed: scholen, individuele verstandelijk gehandicapten of vrijwilligers die met verstandelijk gehandicapten werken. Het komt voor dat ouders ons inschakelen met de vraag ‘hoe kan ik het beste met mijn kind communiceren’ of ‘mijn kind gebruikt gebaren maar ik begrijp hem niet.’ Als thuis de communicatie goed verloopt en ouders het daardoor beter aankunnen kunnen kinderen vaak langer thuis wonen. Wij leren vooral de omgeving hoe zij zich het beste aan kunnen passen aan de cliënt. Visitaal-pictogrammen zijn daarbij een goed hulpmiddel; ze kunnen gebruikt worden om aan de cliënt iets duidelijk te maken, bijvoorbeeld met behulp van een dagprogramma; ‘dit ga jij vandaag doen’. Maar je ziet ook dat cliënten het zelf gebruiken om hun wensen kenbaar te maken en iets te vertellen.
Naast de Pictokaartjes is het programma PictoWorks erg gemakkelijk in het gebruik; het is met name geschikt om pictogrammen op het juiste formaat af te drukken. Het meegeleverde Pictoword is handig als je Visitaal-pictogrammen wil gebruiken om bijvoorbeeld een communicatieboek te maken met het programma Word: dan kun je de pictogrammen combineren met tekst en foto’s. Op die manier kunnen mensen zelf ook eenvoudig een stappenplan maken: het recept van pannenkoeken bakken kun je dan bijvoorbeeld in stappen laten zien met Visitaal-pictogrammen.’
‘Behalve het ontwerp van nieuwe pictogrammen komt er in de werkgroep van alles aan bod dat met Visitaal-pictogrammen te maken heeft zoals de ontwikkeling van de boekjes met Pictoverhalen. Die hebben we gemaakt op basis van een idee van een ouder en aangepast aan een grote doelgroep zodat ze voor veel mensen bruikbaar zijn. Verder hebben we PictoSerie ontwikkeld, vier eenvoudige spellen met pictogrammen voor de computer en de PictoWenskaarten met Visitaal-pictogrammen.’
‘Het contact met de gebruikers is belangrijk voor de werkgroep: naar aanleiding van een enquête hebben we een hele lange lijst met aanvragen voor nieuwe pictogrammen. We hebben daar nu honderd begrippen uitgekozen die de hoogste prioriteit hebben dus voorl